Człowiek poddany działaniu stresorów – wymogów otoczenia, oczekiwań kibiców, rodziców i prezesów (w przypadku trenera) podejmuje działania próbujące sprostać oczekiwaniom i wymogom sytuacji. Działania te mogą być jednak nieskuteczne, a wręcz nielogiczne, a dzieje się tak, gdy nadmierny stres paraliżuje zdolność oceny sytuacji i skuteczne działanie. Stres blokujący reakcje zawodnika przejawia się czasem w napięciu mięśniowym, trudności w koncentracji, w drżących nogach czy rękach. U trenerów zaś może się on przejawiać brakiem podjęcia odpowiedniej decyzji. Takie decyzje mogą dotyczyć doboru rodzaju sprzętu, jakiego używa zawodnik czy też zmian samych zawodników w trakcie zawodów. Spotkałem się z sytuacją, gdy w meczu o bardzo ważną stawkę trener nie zmienił w trakcie kilkudziesięciu minut gry żadnego zawodnika, pomimo tego, że ci będący na boisku grali słabo. Zastanawiające może być też to, że w trakcie treningów zespół ćwiczył różne wersje ustawienia, jednak w samym meczu trener nie reagował na wydarzenia na boisku. Młodzi chłopcy siedzący na ławce aż palili się do gry, jednak trener nie podejmował decyzji o zmianach. Taka sytuacja może być wynikiem stresu, który sparaliżował trenera i jego ocenę wydarzeń. Zdarza się, że nagromadzony stres znajduje czasem ujście w bardzo dziwny i nieprzewidziany sposób. Przykładem takiego wybuchu jest sytuacja z kobiecych rozgrywek Ligi Mistrzyń w piłkę ręczną, jaka miała miejsce jesienią 2009 roku. Trener austriackiego zespołu Hypo Niederoesterreich – Gunnar Prokop uratował remis swojej drużyny wbiegając na boisko w ostatnich sekundach meczu i doprowadzając do zderzenia z zawodniczką francuskiej ekipy. Uniemożliwił tym samy zdobycie decydującej bramki, jednak jego zachowanie trybunał Europejskiej Federacji Piłki Ręcznej potraktował bardzo surowo, nie tylko zabraniając mu wykonywania dalej zawodu trenera, ale także zdymisjonowano go z wielu funkcji, jakie pełnił w EHF. Jak sam Prokop przyznał: Rezygnuję z pracy jako trener i zamierzam udać się do psychiatry. Wciąż nie mogę zrozumieć, dlaczego to zrobiłem. Nadmierne obciążenia, oczekiwania oraz brak możliwości rozładowania stresu i zapanowania nad własnymi emocjami mogą prowadzić do złych lub wręcz katastrofalnych w skutkach decyzji. Warto więc zareagować wcześniej, odczytać sygnały płynące z ciała i podjąć takie działania, które pozwolą zapanować nad naszym stresem. Przyczyn stresu w pracy i życiu trenera znajdziemy setki. Mogą one wiązać się z kilkoma aspektami:

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi już wiele lat temu przez Roberta Yerkesa i Johna Dodsona zależność efektywności wykonywanych zadań związana jest z poziomem pobudzenia. Prawa ustanowione przez tych naukowców wskazują, że do optymalnego działania niezbędne jest pobudzenie, ale jego zbyt wysoki poziom będzie działał paraliżująco. Widać to doskonale podczas wielkich imprez sportowych. Sama obecność na tak ważnej imprezie (zależnie od wieku i doświadczenia to Mistrzostwa Polski, Europy, Świata) dostarcza tylu bodźców, czyli pobudzenia, że skuteczność wykonywanych zadań, takich jak rzuty do kosza, podania do partnera, reakcja zmianami na boisku, znacząco spada. Stres bardzo często jest kojarzony negatywnie. Jednak oprócz tego, który utrudnia nasze działania, uniemożliwia realizację celu, czyli dystresu, psycholodzy rozróżniają także stres pozytywny. To właśnie eustres sprawia, że mobilizujemy się przed startem. Czasem wśród zawodników możemy zaobserwować tych, którzy „wchodzą w mecz” dopiero w jego trakcie, to prawdopodobnie oni nie byli odpowiednio pobudzeni na początku występu. W przypadku siatkówki zdarza się tak, że zespół rozgrzewa się (czyli niejako wchodzi na odpowiedni poziom pobudzenia) dopiero w pierwszym secie. Stres więc nie jest tylko przeszkadzający – badacze stresu sformułowali nawet stwierdzenie, że kto się nie stresuje, ten nie żyje. Potrzebny jest nam jednak ten stres, który jesteśmy w stanie kontrolować. To on będzie nas pobudzał, napędzał i sprawiał, że stawiane przed nami zadania stają się możliwe do wykonania. Wracając do zamieszczonego na początku cytatu trener ogromnie traci na efektywności swojej pracy, ale także traci swój autorytet, jeśli nie potrafi zapanować nad własnymi emocjami, nad własnym stresem. Pamiętając o tym, że jako trener jestem nie tylko nauczycielem, wychowawcą, ale także ekspertem – to u mnie zawodnik poszukuje wsparcia, spokoju i opanowania. Sportowcy odbierają stany emocjonalne od swoich trenerów, może się więc zdarzyć, że jeśli nie zapanujesz nad własnymi emocjami, wybijesz zawodnika z rytmu. Co ważne, relacje te są odczuwalne nie tylko podczas zawodów (choć tam najbardziej), także podczas codziennego treningu. Jeśli zawodnik widzi i odczuwa Twoje zniechęcenie, spada jego zaangażowanie w trening. Trener, który jest aktywny, kreatywny i przygotowany, przekazuje swoje emocje podwładnym. Przy tym fragmencie warto poruszyć pewną prawidłowość. O ile wśród menedżerów i biznesmenów szkoli się pod względem rozwoju umiejętności interpersonalnych, radzenia sobie ze stresem czy coachingu zarówno pracowników niższego szczebla, kadry kierowniczej, aż po samych prezesów, to często w sporcie z psychologiem pracuje tylko zawodnik. Trenerzy obawiają się, że gdy zaczną taką współpracę, zostaną odebrani jako słabsi, a przecież w biznesie szkolą się także prezesi. Zdarza się i tak, że cały zespół idzie na zajęcia z psychologiem, cały, ale bez trenera. W ten sposób trenerzy zmniejszają znaczenie treningu mentalnego czy zajęć budujących dobrą atmosferę w zespole. Warto więc przyłączyć się do takich gier i zabaw, by pokazać, że trener też jest człowiekiem, też potrafi się śmiać i bawić.